Thüringen Bachwochen

Met de autocar rijden wij naar Erfurt, waar we tegen de avond zullen arriveren. We verblijven in het Best Western Plus Hotel Excelsior (****). Het hotel bevindt zich in een elegant gebouw in art-nouveaustijl en heeft een uitstekende locatie in het stadscentrum van Erfurt. Nadat we zijn ingecheckt en ons hebben opgefrist, maken we ons klaar voor een gemeenschappelijk avondmaal.

’s Ochtends trekken we naar Weimar, dat terecht geldt als een van de belangrijkste toeristische trekpleisters van Thüringen. Goethe en Schiller woonden hier, Franz Liszt bouwde de stad uit tot een belangrijk muziekcentrum, het Bauhaus van Henry Van de Velde en Walter Gropius kwam er tot ontwikkeling, en bovendien stond hier de wieg van de eerste Duitse democratie.

Maar ook de naam van Johann Sebastian Bach is met deze stad verbonden. Bach was hier zelfs twee keer in dienst. In 1703 speelde hij enkele maanden mee in het hoforkest, en van 1708 tot 1717 was hij er aangesteld als hoforganist en kamermusicus, later ook als concertmeester. Een stadswandeling brengt ons naar het Stadtschloss, waar Bach tewerkgesteld was, we bezoeken de plaats waar zijn woonhuis ooit stond en bezichtigen de stadskerk waar hij ongetwijfeld geregeld orgel speelde en waar zijn oudste kinderen werden gedoopt.Daarna maken we tijd voor een bezoek aan de wereldberoemde Anna Amalia Bibliotheek, een van de meest geroemde bezienswaardigheden van Weimar. Ze werd oorspronkelijk gebouwd in 1691 en behoort daarmee tot de oudste openbare bibliotheken van heel Europa. Na een grote brand in 2004 werd de bibliotheek, die samen met tien andere gebouwen uit het stadscentrum deel uitmaakt van het UNESCO-werelderfgoed, zorgvuldig gerestaureerd. Vooral beroemd is de prachtige bibliotheekzaal in rococostijl, die zich over drie verdiepingen uitstrekt.

Na een gemeenschappelijke lunch gaan we onder begeleiding van een stadsgids op verkenning in Erfurt. De hoofdstad van Thüringen is een tot de verbeelding sprekende plek die zo uit een prentenboek lijkt te komen. Erfurt heeft een van de best bewaarde middeleeuwse stadskernen van heel Europa, met zorgvuldig gerestaureerde vakwerkhuizen, en talrijke kerken en kloosters, waaronder het Augustijnerklooster waar Martin Luther van 1505 tot 1507 als monnik verbleef. “Thüringisches Rom”, het Rome van Thüringen, zo werd Erfurt in de middeleeuwen wel eens genoemd. Decennialang was Erfurt ook de heimat van de familie Bach. De vader van Johann Sebastian Bach, Johann Ambrosius, begon hier zijn loopbaan als stadsmuzikant. Ook Bachs moeder, Elisabeth Lämmerhirt, werd in Erfurt geboren. Uiteraard was ook Johann Sebastian geregeld in deze stad te gast, tijdens de vele familiebijeenkomsten of om een van de kerkorgels te bespelen. Op onze zoektocht naar de voetsporen van Bach en zijn familie komen we tal van bezienswaardigheden tegen, waaronder de Krämerbrücke, de dom en de Fischmarkt. In navolging van Johann Sebastian Bach zal Stephan Weytjens voor ons een van de vele orgels die de stad rijk is tot klinken brengen, hierbij vergezeld door een stadsmuzikant uit Erfurt. ’s Avonds begeven we ons naar de Kaufmannskirche voor het avondconcert. In deze kerk, waar de ouders van Bach in 1668 in het huwelijk traden, brengen de Capella Jenesis en het vocaal ensemble Ælbgut werken van Bachs voorgangers en tijdgenoten ten gehore, zorgvuldig geselecteerd met het oog op de Goede Week.

19.00 uur: avondconcert  Erfurt, Kaufmannskirche

Johann Rosenmüller

“Lamentatio Ieremiae del Mercordi Santo” für Tenor und b.c.

mitteldeutscher Komponisten wie Matthias Weckmann, Heinrich Schütz u.a.

Geistliche Lieder und Motetten

Jan Dismas Zelenka

Responsorium II „Tristis est anima mea“

Ælbgut & Capella Jenesis

Mit vier Sängerinnen und Sängern, Streichensemble, Laute und Basso continuo

Op Goede Vrijdag plannen we een bezoek aan Arnstadt en Dornheim. In Dornheim bevindt zich het sfeervolle kerkje St. Bartholomäi, ook wel de Traukirche genoemd. Op deze prachtige locatie trad Bach in het jaar 1707 in het huwelijk met zijn eerste echtgenote, Maria Barbara. Terwijl wij de kerk bezichtigen, zal Stephan Weytjens voor ons het orgel bespelen.

In Arnstadt, de oudste stad van Thüringen, werkte Bach van 1703 tot 1707 als organist. Het was zijn eerste belangrijke aanstelling. In de Neue Kirche, tegenwoordig Bachkirche genoemd, bevindt zich een fraai gerestaureerd orgel, het zogeheten Wender-Orgel, dat door Bach zelf in 1703 werd ingespeeld. Tijdens een korte stadswandeling zal Stephan ons vertellen over de jaren die Bach in Arnstadt heeft doorgebracht. Bij Bachs beroemde standbeeld kunnen we even poseren voor een groepsfoto. Daarna is er een gemeenschappelijke lunch voorzien in het restaurant waar de familie Bach volgens de overlevering geregeld samenkwam.

Vervolgens gaan we naar de Bachkirche, waar we om 15u een uitvoering van de Johannespassie beluisteren, in de versie waarin Bach het werk in 1725, precies driehonderd jaar geleden, ten gehore bracht.

15.00 uur: Matinee concert Arnstadt, Bachkirche

J.S. Bach

„Johannes-Passion“ (versie 1725)

Gli Angeli Genève

Samuel Boden, Tenor (Evangelist); Drew Santini, Bass (Jesus); Aleksandra Lewandowska, Deborah Cachet, Sopranen; Charles Sudan, Alt; Olivier Coiffet, Tenor

Stephan MacLeod, Bas en leiding

Na afloop van het concert rijden we terug naar Erfurt, waar we kunnen genieten van een vrije avond.

Op zaterdag maken we een excursie naar Eisenach, de geboortestad van Bach en tevens de stad waar hij gedoopt werd, opgroeide, meezong in het schoolkoor en de Lateinschule bezocht.

Onderweg houden we halt in Waltershausen om er het beroemde Trost-orgel te gaan bezichtigen en beluisteren. Dit indrukwekkende orgel dat vanaf 1722 door Tobias Heinrich Gottfried Trost werd gebouwd en twintig jaar later werd voltooid, geldt als het belangrijkste en grootste orgel in Thüringen dat nog uit Bachs tijd dateert. Zowel Stephan Weytjens als de plaatselijke organist zullen dit prachtige instrument tot klinken brengen.

Daarna zetten we onze reis naar Eisenach verder. Te voet (of met een pendeldienst) beklimmen we de heuvel naar de eeuwenoude Wartburg, die we na een vrije lunchpauze van binnen zullen bezichtigen. Als geen andere is deze middeleeuwse burcht met de Duitse geschiedenis verbonden. In de 13de eeuw verbleef hier de heilige Elisabeth van Thüringen en hielden middeleeuwse Minnesänger er hun zangwedstrijden. Drie eeuwen later hield Martin Luther zich hier schuil om er, vermomd als Junker Jörg, het Nieuwe Testament van het Grieks naar het Duits te vertalen. Zijn werkkamer is trouwens nog steeds te bezichtigen. In de 19de eeuw vond Richard Wagner in de Wartburg inspiratie voor zijn opera “Tannhäuser” (1842), en twintig jaar later kwam Franz Liszt hier hoogstpersoonlijk de wereldcreatie van zijn oratorium “Die Legende von der heiligen Elisabeth” (1862) dirigeren. Na ons bezoek aan de Wartburg genieten we nog even van het adembenemende uitzicht over de groene heuvels van het uitgestrekte Thüringer Woud. Daarna dalen we de heuvel af naar het oude stadscentrum van Eisenach.

Een volgend hoogtepunt van onze reis wordt ongetwijfeld ons bezoek aan het beroemde Bach-Haus. Dit sfeervolle vakwerkhuis dateert uit de tijd van de componist en is gelegen in de buurt waar hij opgroeide. Er is een prachtig museum in ondergebracht, met een indrukwekkende verzameling muziekinstrumenten, afbeeldingen en historische documenten die met Bach verbonden zijn. Bovendien geeft het museum ons een uitstekend beeld van het leven in deze regio omstreeks 1700.

Na een gemeenschappelijk diner is het tijd voor het avondconcert in de nabij gelegen Georgenkirche. Deze kerk, waar Luther predikte tijdens de door hem begonnen reformatie, geldt als een van de oudste protestantse gebedshuizen. Maar de kerk is ook onlosmakelijk met de familie Bach verbonden. Johann Christoph Bach, de neef van Johann Sebastian Bachs vader, was er organist. Johann Sebastian werd er gedoopt – de oude doopvont staat er nog steeds – en zong er op het doksaal mee in het koor.

Op het programma van dit Paasnachtconcert staan enkele schitterende Paascantates uit 1725.

21.00 uur: Paasnachtconcert in de Georgenkirche van Eisenach

Johann Sebastian Bach, Osterkantaten 1725

„Christ lag in Todesbanden“ BWV 4.2

„Bleib bei uns, denn es will Abend werden“ BWV 6

„Am Abend aber desselbigen Sabbats“ BWV 42

Gli Angeli Genève

Aleksandra Lewandowska en Deborah Cachet, Sopranen;

Charles Sudan, Alt; Samuel Boden, Tenor

Stephan MacLeod – Leiding

Op Paaszondag maken we een uitstap naar Gotha, de oude residentiestad van het Hertogdom Saksen-Gotha. Hier bevindt zich het majestueuze Schloss Friedenstein, het grootste vroegbarokke kasteelcomplex van Duitsland, dat onder meer bekend is om de historische banden met de Europese adel en koningshuizen. Het biedt onder meer onderdak aan het Ekhof Theater, een van de oudste barokke theaters ter wereld, met een nog steeds werkende toneelmachinerie.

Op Goede Vrijdag van het jaar 1717 reisde Bach vanuit Weimar naar het Schloss Friedenstein, om er in de kapel een passiecompositie uit te voeren. Ook deze kapel is vandaag nog steeds te bezichtigen.

Na een gemeenschappelijke lunch trekken we naar het imposante, laat 19^de-eeuwse Herzogliches Museum ten zuiden van het Schloss Friedenstein. In dit museum, gebouwd in neorenaissancestijl, worden kunstschatten uit de hele wereld en uit alle mogelijke stijlperiodes tentoongesteld. Niet voor niets staat het bekend als het “Thüringer Louvre“. De veelzijdige kunstverzameling, die we onder begeleiding van een museumgids verkennen, is het resultaat van de passionele verzamelwoede van de hertogen en bestaat onder meer uit Egyptische mummies, antieke vazen, sculpturen, gouden juwelen, keramiek en porselein, kunstschatten uit China en Japan, schilderijen van  Peter Paul Rubens, Jan van Goyen, Lucas Cranach de Oudere en Caspar David Friedrich. Tot de hoogtepunten van het museum behoort het wereldberoemde “Gothaer Liebespaar“, een prachtig en mysterieus dubbelportret uit de late middeleeuwen. Na ons bezoek aan Gotha keren we terug naar Erfurt voor het avondconcert.

19.00 uur: avondconcert in de Zentralheize in Erfurt

Antonio Vivaldi

Norwegische Vier Jahreszeiten

„Die vier Jahreszeiten“, op. 8 und Improvisationen aus der norwegischen Volksmusik

Barokkanerne & Ragnhild Hemsing – Hardangervedel, Viool

Op Paasmaandag maken we nogmaals een uitstap naar Weimar. Dit keer krijgen we een rondleiding in het Goethe-Nationalmuseum, waarna we Goethes Wohnhaus kunnen bezoeken. In dit huis woonde en werkte de beroemde Duitse dichter bijna vijftig jaar lang. Naast handschriften en boeken bracht Goethe hier ook zijn uitgebreide kunstcollectie en natuurwetenschappelijke verzamelingen onder. Talrijke originele stukken en meubels die aan de dichter hebben toebehoord, kunnen er nog steeds bezichtigd worden. Tot de hoogtepunten behoort Goethes werkkamer met zijn privébibliotheek. Na dit bezoek is er vrije tijd voorzien in Weimar. Om 15 uur wonen we een namiddagconcert bij in het Belvedere, een barok lustslot gelegen aan de rand van Weimar. Het werd in 1724-1732 gebouwd voor hertog Ernst August I van Saksen-Weimar Eisenach, een van de broodheren van Bach. Op het programma staan Bachs beroemde triosonates voor orgel in een bewerking voor twee piano’s, en enkele composities voor twee piano’s van Johannes Brahms en Max Reger.

15.00 uur matineeconcert in het Belvedere te Weimar

Johann Sebastian Bach

 Triosonaten voor Orgel BWV 525-530, bewerkt voor twee piano’s

Johannes Brahms und Max Reger

Werken voor twee piano‘s

Two4Piano:  Katarina Moskaleva, Alexey Pudinov

Na afloop van het concert kunnen we nog even de tijd nemen om de prachtige tuinen van het kasteel te bewonderen. Daarna besluiten wij onze dag met een diner in het stijlvolle restaurant van het Hotel Elephant, een legendarische plaats waar grootheden als Goethe, Schiller, Wagner, Liszt en ook Thomas Mann te gast waren.

Terugreis van Erfurt naar Brussel